01 maja 2019

Kapitalizm w Polsce

Dla wielu osób oczywistym jest, że obecnym ustrojem w Polsce jest kapitalizm. Niestety dla wielu osób mających gdzieś nauki ekonomiczne nie jest to oczywiste. Kwestionują istnienie kapitalizmu powołując się na istnienie własności państwowej, obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, podatków dochodowych, pozwoleń, licencji, koncesji. Nazywają więc obecny ustrój na inne sposoby, byle nie kapitalizmem.

O określeniu ustroju decyduje jego całokształt. Pojedyncze cechy nie warunkują określenia ustroju.

W Polsce Ludowej był socjalizm, mimo że istniały istotne różnice w stosunku do pozostałych państw Bloku Wschodniego. Najważniejszą z nich było istnienie na szeroką skalę prywatnego rolnictwa, które nie zostało uspółdzielczone tak jak we wszystkich innych krajach Bloku Wschodniego. Istnienie prywatnego rolnictwa samo jest sprzeczne z ideami socjalizmu, ale to ogół stosunków gospodarczych decydował o tym, że ustrój Polski Ludowej był socjalizmem. Otoczenie gospodarcze prywatnego rolnictwa było uspołecznione: rolnik kupował maszyny państwowej produkcji za pośrednictwem państwowego przedsiębiorstwa handlu, wynajmował maszyny z kółek rolniczych, zaopatrywał się w gminnych spółdzielniach, sprzedawał produkty gminnym spółdzielniom i przedsiębiorstwom państwowym, korzystał z państwowych ośrodków postępu rolniczego. Dlatego też mimo prywatnego rolnictwa ustrój Polski Ludowej był socjalizmem.

Podobnie jest z kapitalizmem. To oczywiste, że własność państwowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, podatki dochodowe, różne regulacje i urzędy sprawujące nadzór są sprzeczne z ideami kapitalizmu. Kapitalizmu w pełni nigdzie na świecie nie ma, ale ogół stosunków gospodarczych jasno wskazuje że w Polsce jest kapitalizm.

Sam kapitalizm ma różne oblicza. Inaczej wygląda on w krajach skandynawskich, gdzie są duże zabezpieczenia socjalne. Inaczej wygląda w Bangladeszu, gdzie jest ogromny wyzysk pracowników z którego korzystają korporacje zachodnie. Inaczej wygląda na Ukrainie, gdzie oligarchowie są ponad władzami państwowymi i tworzą układy przestępcze. Inaczej wygląda w Niemczech, które żerują na słabości gospodarek innych krajów. Mimo znaczących różnic w sytuacji poszczególnych krajów, wszędzie tam jest kapitalizm.

Uwarunkowania w Polsce wskazujące że mamy kapitalizm są następujące:
  1. Ogólne stosunki gospodarcze są stosunkami wolnorynkowymi.
  2. Większość podmiotów na rynku to podmioty prywatne. W wielu dziedzinach funkcjonowanie podmiotów i instytucji państwowych jest uzależnione także od prywatnych firm. Przykładowo, urząd nie jest w stanie działać jeżeli nie kupi papieru od prywatnej firmy.
  3. Liczba przedsiębiorstw państwowych i spółek Skarbu Państwa jest niewielka. Spółek jednoosobowych Skarbu Państwa jest jeszcze mniej.
  4. Ostały się tylko dwa pełne państwowe monopole: Totalizator Sportowy i Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo.
  5. Istnieje pełna swoboda działalności gospodarczej. Każdy może założyć firmę i ją prowadzić, choćby nawet nie posiadał do tego odpowiednich umiejętności czy cech osobowościowych. Byle „Janusz biznesu” może założyć firmę, choćby był wcześniej karany za różne przestępstwa.
  6. Istnieje ogólna swoboda kształtowania cen.
  7. Istnieje pełna swoboda zawierania umów. Podmioty na rynku mogą zawszeć dowolną umową, dowolnie obwarowaną, o dowolnym przedmiocie umowy.
  8. Istnieje ogólna swoboda handlu, w tym nieruchomościami. Sprzedać i kupić można niemal wszystko, włącznie np. z niebezpiecznymi odpadami.
  9. Mienie społeczne nie jest w przepisach ogólnych szczególnie traktowane wobec własności prywatnej. Przykładowo, za kradzież własności państwowej nie dostaniemy wyroku wyższego tylko dlatego, że była to własność państwowa a nie prywatna.
  10. Swoboda działalności gospodarczej nie jest szczególnie ograniczana nawet w usługach publicznych. W przypadku licencji każdy spełniający warunki może ją dostać, a działalności koncesjonowanej, gdzie obowiązuje uznaniowość, jest niewiele.
Jeżeli ktoś mimo wszystko twierdzi, że w Polsce nie ma kapitalizmu, to jest zwyczajnie ignorantem nauk ekonomicznych. A jeżeli do tego twierdzi, że w Polsce obecnie jest socjalizm, to pokazuje wyłącznie swoją niewiedzę na temat znaczenia podstawowych pojęć.